Niçin üniversiteye gideriz?

Geçtiğimiz günlerde uzun zamandan beri görmediğim bir arkadaşımla karşılaştım. Epeydir görüşmemenin verdiği hasretle sohbet ederken laf lafı açtı ve konu doğal olarak çocuklara geldi. Birbirimize çocuklarımızın okulunu sorduk. Oğlu, Boğaziçi Üniversitesi’ni kazanmış, iki yıl okuduktan sonra ayrılıp bir başka devlet üniversitesine geçmiş. Orada da iki sene devam ettikten sonra mezun olmadan orayı da bırakmış. Büyük bir yazılım firmasında departman sorumlusu olarak çalışıyormuş. Yanında da üniversite mezunu, hatta yüksek lisans yapmış mühendisler çalışıyormuş.

Arkadaşla ayrıldıktan sonra zihnimde “Üniversiteye gitmeden üniversite mezunlarına idarecilik yapmak veya onların üniversitede öğrendiği işi öğrenmek mümkün ise neden üniversiteye gidilsin?” sorusu dolaşıp durdu. Gerçi ABD’de üniversite yöneticilerinin gençlerin ilgisizliğinden dolayı dört yıllık süreyi üç yıla indirmeyi tartıştıklarından haberdardım. İngiltere’de üniversite tahsili için gelen yabancı öğrencilerin sayısında %25’lik bir düşüş olduğunu da bir yerlerde okumuştum. Ülkemizde de her yıl üniversite sınavını kazandığı halde gitmeyen binlerce öğrenci olduğunu da biliyordum.

Günümüzde öğrencilerin önemli kısmı üniversiteye geçimlerini sağlayacakları bir meslek sahibi olmak için gidiyorlar. Bu durumda akla şu soru geliyor: Üniversiteler meslek öğreten kurumlar mıdır? Bu soru bir kenarda dursun.

TUİK’in hazırladığı “Lisans mezunlarının eğitim ve öğretim alanları ile uyumlu bir meslek grubunda çalışma oranı” başlıklı tabloda Sanat ve Beşeri Bilimler’den mezun olanların oranı %51, Doğa Bilimleri ve Matematik’ten mezun olanların oranı %43, Sosyal Bilimler, Gazetecilik ve Enformasyon’dan mezun olanların oranı %19 olarak verilmiş. Bu tablodan adı geçen bölümlerden mezun olanların yarısının veya daha fazlasının mesleğini icra etmediği anlaşılıyor. Bu oranların her yıl arttığını ve mesleğini yapmayan mezunların oranların yükseldiğini de ilave etmeliyim.

Bu sonuçlar bize üniversitelerin tıp, diş hekimliği, kimi mühendislik ve öğretmenlik alanları dışındaki bölümlerin meslek sahibi olmak için tercih edilme oranlarının gittikçe azaldığını gösteriyor. Mesleği icra etmek için diploma istemeyen bölümlerde bu oran daha da fazla. Bu durumda yukarıda sorduğumuz soruyu değiştirerek bir kez daha soralım: Meslek sahibi olmak için üniversiteye gitmek şart mıdır?

Dünyada ve ülkemizde gördüğümüz manzara karşısında bu soruya maalesef hemen evet diyemiyoruz. Üniversiteye gitmeden bir şeyler öğrenmenin yolları ve imkanları arttı. Arkadaşımın oğlu gibi, birçok öğrenci okulu bırakıp kendilerini yetiştirdikten sonra iş hayatında kendilerine bir yer bulabiliyorlar.

Üniversite ve meslek eğitimi bahsi bir başka tartışma konusu olduğu için ben daha genel bir soruya cevap arayacağım. Bir üniversiteye neden gidilir?

İlk Nesil Üniversiteler

Üniversitenin kurulduğu ve geliştiği Geç Orta Çağ döneminde üniversitede üç bölüm vardı: İlahiyat, hukuk ve tıp. İlahiyata din adamı olmak için gidilirdi. Hukuk ise hem kilise hukuk hem de seküler hukuk öğrenmek için tahsil edilirdi. Tıp ise doktor olmak için gidilirdi ve mezunları doktor olup mesleklerini icra ederlerdi.

İlk üniversitelerde öğrencilerin üniversiteden bekledikleri bir şey daha vardı: Centilmen olmak. Şövalye olmak isteyenlerin amaçlarından biri de buydu. Sadece bir mesleği öğrenmek yetmezdi. Sıradan insanlardan farklı olarak bir beyefendi gibi düşünmeyi, davranmayı ve yaşamayı da öğrenmek isterlerdi. Bu aynı zamanda aynı kandan gelmedikleri hiçbir zaman geçemeyecekleri asiller sınıfına yaklaşmanın yegâne yoluydu. Bunu da meslekî eğitimden önce aldıkları liberal arts adı verilen derslerle sağladılar.

İlk üniversitelerde sadece üç bölüm varken Almanlar, 19. asırda mühendislik, doğa ve sosyal bilimleri de üniversite çatısı altına aldılar ve mesleği üniversitede öğretmeye başladılar. Ancak bunu yaparken bir şey daha yaptılar. Eğitimli ve entellektüel anlamda elit bir orta sınıf oluşturmak. Alman modeline göre üniversite ekonomik çıkarlardan bağımsız bir eğitim vermeli, iş odaklı olmamalı, milli kültür ve edebiyatı da öğretilmeliydi.

Geçen asrın önemli düşünürlerinden Jose Ortega y Gasset, bilgi sahibi olmak ile kültür sahibi olmanın aynı anda olması gerektiğine dikkat çekmişti. Çünkü kültür insan ruhunu yetiştirmenin adıdır. Fikir sahibi olmadıkça insan gibi yaşayamazdık. Bilim çok önemliydi ama ondan daha da önemlisi insan hayatı ve varlığıydı. Ona göre insan bütündür ve kendisinin bir parçası olan mesleğine sığmaz.

Kapitalizm kuralları değiştirdi

Üçüncü nesil ABD üniversitelerinde ise durum daha karmaşık bir hal aldı. Devlete bürokrat yetiştiren ilk nesil üniversitelerden, araştırmacı yetiştiren ikinci nesil üniversitelerden sonra meslek ve zanaat öğretiminin de üniversite çatısı altına alındı. İlk nesil üniversitenin beyefendi yetiştirme misyonu yurttaş yetiştirmeye evrildi. Büyük üniversitelerde ise meslek eğitimi yanında entelektüel ve beyefendi olmaya önem verilmeye devam edildi. Öğrenci ve hoca kulüpleri ile üniversitede oluşturulan iklim bunu sağlamak içindi.

Geldiğimiz noktada üniversite tercihinde aranması gereken özellikler şöyle oldu.

1. Seçilecek bölümün prestijli bir geçmişi olması
2. Akademik kadrosunun ve fizikî imkanların yeterli olması
3. Gelenek ve yeniliğin bir arada bulunması ve harmanlanması
4. Pratik bilginin çok iyi öğretilmesi, öğrenciyi hem meslekî hem de insanî bakımından iyi yetiştirmesi.
5. Dünya vatandaşı olarak sorumlu bireyler yetiştirmesi.
6. Entelektüel olma imkanlarını sağlaması
Maalesef bu şartları sağlayan üniversite sayısı çok değil. Sağlamayan bir kurumun adı üniversite olsa bile verdiği eğitimin üniversite eğitimi olup olmadığı konusu her zaman tartışma konusu olacaktır.

Şartları sağlayan bir üniversite ise öğrencilerine üç temel konuda yeterlik ve yetkinlik kazandırmaya çalışır.

1. Meslekî bilgi ve beceri
2. Akademik bakış açısı ve bunun sonucu
a. Akademik düşünme ve bilgi üretme becerisi, eleştirel ve analitik düşünme,
b. Liderlik, bağımsız ve birlikte hareket edebilme, sorumluluk alabilme, kültürel farkındalık, öğrenmeyi yaşam boyu sürdürme,
3. Entelektüellik ve beyefendilik ile topluma karşı sorumluluk hissi.

Özetle, evrensel niteliklere sahip bir üniversite, öğrencilerine sadece bir mesleği öğretmekle kalmaz, aynı zamanda hayata karşı bir duruş sahibi entelektüel olabilme ve topluma katkıda bulunabilme imkânlarının farkına varmasını da sağlar.

Bize gelecek olursak, bizde durum çok farklı.

İlm okumak bilmeklik kendözini bilmektir
Pes kendözün bilmezsen bir hayvandan betersin

Diyen Yunus Emre’miz var iken bir üniversitenin görevini uzun uzun anlatmaya gerek var mı? Mesleği herkes öğretiyor, her yerde öğreniliyor. Bize kendi özümüzü, ne olduğumuzu, insanı ve doğayı öğretsin, yeter.



Bu yazıyı, Facebook'ta paylaşayım...

Bu yazıyı, Twitter'da paylaşayım...

Bu yazıyı, LinkedIn'de paylaşayım...

Bölümler

Yazılarım

Yazılarımı okuyabileceğiniz sayfadır.

Kitaplarım

Kitaplarımı görebileceğiniz sayfadır.

Basında

Basındaki haberleri görebileceğiniz sayfadır...

Etkinlikler/Takvim

Tüm etkinlik, toplantı ve konuşmalarımın haberini takip edebileceğiniz sayfadır.

Videolar

Oryantalizmin Zihin Dünyası, Ötekileştirmenin İdeolojisi ve Edward W. Said

Kitap kapağındaki görselin hikayesi
Oryantalizm hakkında yazılmış çok kitap ve çalışma varken böyle bir çalışmay yapmaya iten motivasyon
Oryantalizmin genel kabul görmüş bir tanımı
Oryantalizmle birlikte geçen modernlik ile arasındaki ilişki
Said’in temel tezi
Oryantalistler Said’in görüşlerine katılmama sebepleri
Seyahatname edebiyatı ile oryantalizm arasındaki ilişki
Oryantalizmin Osmanlı İmparatorluğuna bakışında diğerlerinden farklı olduğu taraf
Oryantalizmin zihin dünyasında İslam
Batı zihninde teşekkül eden Osmanlı imgesi
Türk despotizmi ve bu söylemi ortaya çıkaran gerekçeler
Batı toplumu, Doğu toplumu, İslam toplumu, Osmanlı toplumu
Gerçek Doğu ile oryantalistlerin ürettiği Doğu imgesi arasında bir uçurum var
Osmanlı-Bilim dünyasında şerh edebiyatı ile ilgili
Akli ilimlerin medreseden kaldırılması iddiası
Rönesansı başlatan doğulu alimler

Arebeskin sosyal ve kültürel temelleri

02:00 Arabeskin Anlatılmamış Hikayesi
03:00 Arabesk Nedir, Nasıl Ortaya Çıktı?
04:00 Arabesk Müzik Türkiye'de Ne Zaman Ortaya Çıktı?
11:00 Arabesk İle Gecekondu ve Göç Arasında Nasıl Bir İlişki Vardır?
13:30 Arabesk Hitap Ettiği Kitle Bakımından Caz ve Blues İle Kıyaslanabilir mi?
16:00 Arabeskin Gelişmesinde Almanya'nın Nasıl Bir Katkısı Oldu?
19:00 Türk Müziğinin Benzersiz Bir Türü: Arabesk
27:00 Mısır'ın Müzik Dünyasındaki Yeri ve Etkisi
31:00 Arap Müziği Türkiye'yi Nasıl Etkiledi?
38:00 Arabeskin Anlatılmamış Hikayesi

ismailgulec.net