Edeb’in elif’i, dal’ı be’si

Edep, kilit kavramlarımızdan. Esas, kural, âyin, hüküm, şart, ahlâk, saygı, terbiye ve nezaket anlamlarına gelen kelime, kültürümüzün üzerine inşa edildiği temellerden biri. Dolayısıyla bizim için çok kıymetli. Bundan dolayı da edep üzerine müstakil kitaplar yazıldığı gibi ahlak, tasavvuf ve ilmihal kitaplarında da üzerinde durulmuş.

Edep, “bir toplumda örf, âdet ve kural halini almış iyi tutum ve davranışlar veya bunları kazandıran bilgi anlamında kullanılan terim” olarak tanımlanıyor. Ancak kelime düşünürlerimiz ve mutasavvıflar elinde çok farklı anlamlar kazanmış, farklı açılardan yorumlanmış.

Tasavvufun tanımlarından biri de onun edep olduğudur ve edepten ibarettir. Kişinin kendine, yaratıcısına, topluma ve doğaya karşı edepli olmasıdır. Kulluk, edep içinde Allah’a hizmet etmek demektir. Allah görünmediğine göre, yapılacak hizmet kesret âlemine, yani insanlara, insanlığa, doğaya ve çevreye olacaktır. Edep dervişin yapıp ettiklerinin tarzıdır, üslubudur. Biz dervişleri bu üsluplarından tanır, biliriz.

Erken dönem sufi müelliflerinden Serrâc el-Luma’ isimli eserinde üç türlü edepten bahseder. Dünya ehlinin edebi, dindarların edebi ve âriflerin edebi. Dünya ehlinin edebi mekteple ve eğitimle olur. Güzel konuşma, şiir ezberleme, malumat, siyaset kültürü dünya ehlinin edebidir. Dindarların edebi nefis terbiyesi, ruhun bedene hâkim olması, haddini bilme ve süfli arzulardan kurtulmak, kısaca nefsini Müslüman etmektir. Dervişlerin edebi ise gönül temizliği, ruhu koruma, ahde vefa, mânevî hallere dikkattir.

Dervişlik tepeden tırnağa edeptir. Müridin şeyhine, şeyhin müridine, müritlerin birbirlerine karşı davranışları edeptir. Dervişin sabah uyanışından akşam yatağa girmesine, hatta yatması ve uyuması hep edep dahilindedir. Bu edep tarikate girmekle başlar. Edepsizin tarikati olmaz ve onunla yola çıkılmaz, yola çıkmak teklif edilmez. Yolculuğun, arkadaşlığın, sohbetin, evlenmenin, fakirliğin, zenginliğin, gençliğin, yaşlılığın, hırka giymenin, sarık sarmanın, zikrin, devranın, tekkeye girip çıkmanın, oturmanın-kalkmanın, yemenin-içmenin hâsılı her anın ve hareketin bir edebi, kuralı vardır. O yüzden dervişlik pür edeptir. “Edeb yâ hû” derviş olmayı devamlı hatırlatmaktır.

Edep elbisesini giymek yedi nefis mertebesini geçip Âdemiyet vasfını kazanmak demektir. Nefis tekâmül ettikçe edep artar. Âdemiyet vasfının kazananda şeytanlık olmaz ve kimseye zararı dokunmaz. Bu vasfı kazananların Kur’an’ın “Yapmayın” dediği şeyleri yapmasına imkân yoktur. Çünkü, artık edep sahibidir. Mertebesi yükselen kişi artık kendinden utanmaya başlayıp haddini bilmeyi öğrenecektir. O yüzden gerçek mürşitler, edip ve kibar kimselerdir. Çünkü, tahakkuk ehlidirler ve tahakkuk, edebi doğurur.

Edebi yorumlamak

Edebi zevki yönden izah edenler de olmuştur. Edebin ebced değeri elif bir, dal dört ve be de iki olmak üzere yedidir. Yedi ise nefsin yedi mertebesine işaret eder. Edep yedinci nefis mertebesin yani nefs-i safiye tamamlandığında ortaya çıkar. İnsanın edepli olması demek bu yedi nefis mertebesini aşması demektir.

Edebin elifi el, dal’ı dil ve be’si de bel olarak yorumlanmış edebin eline, diline ve beline sahip olmak olduğu söylenegelmiştir. Hadis-i şeriflerde insanın dilinden ve elinden emin olunmadıkça mümin olunmayacağı üzerinde durulur. Eli cömert, dili dürüst, kalbi temiz ve boğazına ve beline sahip olanların ilimde derinleşecekleri söylenir.

Mescitlere, Allah’ın huzuruna çıkmak için de temiz olmak gerekir. Bu temizlik kalple başlar ve onun tezahürü olan el, dil ve bel ile devam eder.

Ele sahip çıkmak Allah’ın haram kıldığı işleri yapmamak, insanlara zarar verecek işlerden uzak durmaktır. Dile sahip çıkmak yalan söylememek, gıybet etmemek, boş şeyler konuşmamak ve küfretmemektir. Bele sahip çıkmak ise harama uçkur çözmemektir.

Emin Işık yorumu

Bir dost meclisinde dinlemiştim. Merhum Emin Işık hocamız edebin elifini el, dalını dil ve be’sini de bel olduğunu söyledikten sonra bunların ne olduğunu da açıklar.

El il anlamındaki vatan, yurt anlamına gelir. İle sahip çıkmak demek vatana, ülkeye sahip çıkmak demektir.

Dil ise Türkçemizdir. Türkçeye sahip çıkmamız öğütlenmektedir.

Bel ise neslimizden gelen çocuklarımızdır ve çocuklarımıza sahip çıkmak ise onları her türlü tehlikeli düşünce ve akımlardan korumak demektir.

Özellikle içinde bulunduğumuz çağda bu konu çok önem kazandı. İlimize, dilimize ve neslimize sahip çıkmak birinci vazifemizdir.

Ne şekilde yorumlanırsa yorumlansın sonuç itibarı ile edepli olmak zorundayız. Elimize/ilimize, dilimize/dinimize ve belimize/neslimize sahip çıkmalıyız.

Unutmayalım, edepsiz olanın ne dini olur ne de vatanı.



Bu yazıyı, Facebook'ta paylaşayım...

Bu yazıyı, Twitter'da paylaşayım...

Bu yazıyı, LinkedIn'de paylaşayım...

Bölümler

Yazılarım

Yazılarımı okuyabileceğiniz sayfadır.

Kitaplarım

Kitaplarımı görebileceğiniz sayfadır.

Basında

Basındaki haberleri görebileceğiniz sayfadır...

Etkinlikler/Takvim

Tüm etkinlik, toplantı ve konuşmalarımın haberini takip edebileceğiniz sayfadır.

Videolar

Muhtasar Tercümesi (Kudûrî-i Şerif Tercemesi)

Müctehid bir Hanefî âlimi olan Kudurî’nin (ö. 1037) bu eseri düzenli sistematiği, zengin muhtevası ve sade üslûbuyla Hanefî fıkıh tarihinde hem ders kitabı hem temel başvuru kaynağı olarak şöhret kazanmıştır.

Niçin yazıldı: Bir rivayete göre Abbâsî Halifesi Kādir-Billâh -muhtemelen Şiî Fâtımîler ve Büveyhîler’in karşısında Sünnîliği hâkim kılma çabası içinde- dört mezhebin otoritelerinden birer muhtasar fıkıh eseri hazırlamalarını istedi. Bu maksada hizmet için devrin Hanefîler’inin temsilcisi olarak seçilmesinden iktidar sahipleri nazarında büyük saygınlığa eriştiği anlaşılan Kudûrî, mezhebin temel metinlerinden biri sayılan el-Muḫtaṣar’ını hazırlayıp takdim etti

Filistin hakkında ne biliyoruz?

Filistin sözlüğünü neden hazırladınız?
Siyasi kavramlar ve olaylar sözlüğü
Filistin davasının aktörlerinin biyografileri
Filistin denilince ne anlamalıyız?
Gazze gündemde. Batı Şeria diye bir yer kaldı mı Filistin’de?
İsrail anladığımız kadarı ile Gazze’yi Gazzelilerden temizleyip bir tatil beldesi yapmak istiyor. Muhtemelen yerleşimcileri yerleştirecekler ve oteller inşa edecekler. İsrail’i daha doğrusu ABD’yi bu karardan vaz geçirmek mümkün mü?
Dünyada İsrail düşmanlığı artıyor. Bunun İsrail üzerinde bir etkisi olur mu?
SUMUD filosu gündemde. Tam olarak nedir?
Avrupa hükümetleri seslerini çıkarmaz iken halk tepki gösteriyor. Yöneticiler daha ne kadar sessiz kalabilir?
İspanya açıktan tepki gösteren tek Avrupa ülkesi gibi duruyor. Bu konuda İspanya’yı diğerlerinden ayıran faktörler nelerdir?
Katar saldırısı Gazze’yi nasıl etkiler?
Çin ve Rusya bu konuda neden yeterince aktif değiller?
Hamas iki yıldan beri dayanıyor. Daha ne kadar dayanabilir?
İsrail içinde durumlar nasıl? Bu savaşın İsrail’e bir maliyeti yok mu?
Bundan sonra neler olması bekleniyor?

ismailgulec.net