İpe un sermek belki o kadar da kötü değildir

Nasredin Hoca, büyük bilgelerimizden biridir. Birçok mutasavvıfın şiirle ifade etmeye çalıştığı, birçoğunun kitap yazarak sayfalarca anlattığı hakikatleri, o fıkralarının sonunda bir cümle ile adeta özetler. Merâmımı bir misâl ile ifadeye gayret edeyim.

Onun çok bilinen fıkralarından biri, dilimize deyim olarak da geçen, "İpe un sermek"tir. Meseleye girmeden önce fıkrayı hatırlatayım.

Bir gün, bir komşusu, Hoca'dan ip istemiş. Hoca, eve girip çıktıktan sonra komşusuna ipe un serildiğini söylemiş. Komşusu:

-Hoca, hiç ipe un serilir mi?

diye sorunca, Hoca cevabı yapıştırmış:

- Vermeye gönül olmayınca serilir.

Fıkra bu kadar. Verilmek istenilen mesaj da son cümlede. Gönlünüz olmazsa kimseye bir şey vermek istemezsiniz. Günümüzde bunu bazı bürokratlara uyarlayabilirsiniz. Bir şey istediğinizde size hemen yönetmelik, kanun, yönetim kuruluna getirelim, üstüme sorayım diyorsa bilin ki o işi yapmaya gönlü yoktur ve bu hocanın ipe un sermesinden farklı bir şey değildir.

Mesaj sadece bu mu?

Mutasavvıflar bu fıkradan daha farklı anlamlar çıkarır. Seyyid Burhaneddin Çelebi de farklı yorumlayanlardan.

Şeytan, hile ile ipe un serer, aldanmayın. Çünkü ömür ipi çürüktür. Bu dünya ve masivanın da ipe takacağı yoktur. Rızaya muvafık amelde bulunmazsanız bir şeye nail olmayıp dünyaya ve ahirete hasretli olarak gidersiniz.

Fıkra üzerinde düşünmeye devam edelim. Hoca, bazen bir hoca bazen de bir talebe gibi davranarak bize ders verir. Yapılmaması gerekeni yaparak bize doğrusunu gösterir. Bu da Hoca'nın bize hakikati tersten gösterdiği fıkralardan biri.

Fıkrada, Hoca derviş, komşusu ise mürşididir. Siz hoca-talebe olarak da okuyabilirsiniz. Ondan ipi, yani vaktini, gayretini ister. Hoca ise kâmil bir mürşidin dediklerini yapmaya hevesli olmadığından kendince mazeret ileri sürer. Bu mazeretinin geçerli olmadığını kendi de bilmektedir. Kişilerin gönlü yoksa ne kadar uğraşırsanız uğraşın, dervişlik yoluna çeviremezsiniz.

Yunus ne der?

Aynı hakikati, Yunus Emre bize bir ilâhisinde üstü kapalı bir şekilde ifade eder. Denize ip serseler mısraıyla başlayan şathiyesinin son dörtlüğünde fıkradaki mesajı şöyle açıklar.

Dervîş Yûnus söyler bunu
Sakın ipe serme unu
Yakındır dünyânın sonu
Bir gün çıkar gürültüsü

"İpe un serdim" diyen Hoca'ya, Yunus Emre, "Sakın ipe serme unu" diyerek uyarıyor. Yani, ömrünü boşa geçirme, bu dünyanın oyunlarına heves edip nefsinin peşinde koşma, diyor. Yakındır dünyânın sonu diyerek ölümü hatırlatıyor. Yakınlıkta iki anlam var. Biri ömrün kısa olması, diğeri her an ölebileceğimiz gerçeği. Gürültüsünün çıkacağı gün ise yine iki anlamda. İlki öldükten sonra yakınlarımızın ağlayıp inleyerek çıkardığı gürültü. Diğeri rûz-ı mahşerde mînan kurulduğunda çıkaracağımız gürültü.

Düşünmeye hâlâ devam ediyoruz. Bu sefer, Hoca'nın mürşid, komşusunun da müridi olmak isteyen bir nev-heves olsun. Hoca, kendine intisap etmek isteyen bir heveslinin ciddi olup olmadığını anlamak için onu imtihan etmekte, sıradan kişilere saçma ve anlamsız gelebilecek bir mazeret ileri sürmektedir. Onun bu mazeret karşısındaki tutumuna göre müridi olup olmamasına karar verecektir.

Eskiden çırakları da böyle seçerlerdi

Ebruzenlerimizden Mustafa Düzgünman'ın ebru öğrenme hikayesi mesela. Anlatıldığına göre, Mustafa Düzgünman ebru öğrenmek ister ve ustasına gider. Ustası, ondan ellerini uzatmasını ister ve "Bu parmaklarla ebru yapılmaz." diyerek başından savar. Aslında bu bir baştan savma değil, bir giriş sınavıdır. Adayın ebru öğrenmeyi gerçekten isteyip istemediğini anlamanın farklı bir yoludur sadece. Küçük Düzgünman, bütün gece uyuyamaz ve ertesi gün tekrar gider. Çok çalışacağını söyleyerek yapabileceğine söz verir ve yalvarır. Böylece ilk sınav başarılı bir şekilde geçilmiş olur.

Bir diğeri, bazı hocaların kendilerinden ilim veya başka bir şey öğrenmek isteyen öğrencileri birkaç hafta boyunca, verdiği randevuyu ertelemesidir. Bunların hepsi çırak ve talebenin geçici bir hevesle mi geldiğini anlamak ve vazgeçirmektir. Hoca da müridi olmak isteyen kişiye saçma gelebilecek bir gerekçe ile başından savmaktadır. Komşuya düşen, ertesi gün gelip ipi tekrar istemektir.

İpe un sermek bizim geleneksel imtihan yöntemimiz. Üzücü olan şey bizim bu tür imtihanları unutuyor oluşumuz.



Bu yazıyı, Facebook'ta paylaşayım...

Bu yazıyı, Twitter'da paylaşayım...

Bu yazıyı, LinkedIn'de paylaşayım...

Bölümler

Yazılarım

Yazılarımı okuyabileceğiniz sayfadır.

Kitaplarım

Kitaplarımı görebileceğiniz sayfadır.

Basında

Basındaki haberleri görebileceğiniz sayfadır...

Etkinlikler/Takvim

Tüm etkinlik, toplantı ve konuşmalarımın haberini takip edebileceğiniz sayfadır.

Videolar

Oryantalizmin Zihin Dünyası, Ötekileştirmenin İdeolojisi ve Edward W. Said

Kitap kapağındaki görselin hikayesi
Oryantalizm hakkında yazılmış çok kitap ve çalışma varken böyle bir çalışmay yapmaya iten motivasyon
Oryantalizmin genel kabul görmüş bir tanımı
Oryantalizmle birlikte geçen modernlik ile arasındaki ilişki
Said’in temel tezi
Oryantalistler Said’in görüşlerine katılmama sebepleri
Seyahatname edebiyatı ile oryantalizm arasındaki ilişki
Oryantalizmin Osmanlı İmparatorluğuna bakışında diğerlerinden farklı olduğu taraf
Oryantalizmin zihin dünyasında İslam
Batı zihninde teşekkül eden Osmanlı imgesi
Türk despotizmi ve bu söylemi ortaya çıkaran gerekçeler
Batı toplumu, Doğu toplumu, İslam toplumu, Osmanlı toplumu
Gerçek Doğu ile oryantalistlerin ürettiği Doğu imgesi arasında bir uçurum var
Osmanlı-Bilim dünyasında şerh edebiyatı ile ilgili
Akli ilimlerin medreseden kaldırılması iddiası
Rönesansı başlatan doğulu alimler

Arebeskin sosyal ve kültürel temelleri

02:00 Arabeskin Anlatılmamış Hikayesi
03:00 Arabesk Nedir, Nasıl Ortaya Çıktı?
04:00 Arabesk Müzik Türkiye'de Ne Zaman Ortaya Çıktı?
11:00 Arabesk İle Gecekondu ve Göç Arasında Nasıl Bir İlişki Vardır?
13:30 Arabesk Hitap Ettiği Kitle Bakımından Caz ve Blues İle Kıyaslanabilir mi?
16:00 Arabeskin Gelişmesinde Almanya'nın Nasıl Bir Katkısı Oldu?
19:00 Türk Müziğinin Benzersiz Bir Türü: Arabesk
27:00 Mısır'ın Müzik Dünyasındaki Yeri ve Etkisi
31:00 Arap Müziği Türkiye'yi Nasıl Etkiledi?
38:00 Arabeskin Anlatılmamış Hikayesi

ismailgulec.net