Müsait kelimesi üzerine

Haftada değil, günde bir kaç kez gündemin değişebildiği canım memleketim Türkiye'min geçen hafta tartışılan konularından biri, bir gazetede çıkan TDK'nın Büyük Sözlük'ünde 'müsait' kelimesinin açıklamasında kadınların aşağılandığına dair haber idi. Konu sosyal medyaya düştü ve tartışma hızla büyüdü, hatta meclis kürsüsünde milletvekilleri tarafından da dile getirildi.

Tartışmanın nedeni olan müsait kelimesinin TDK Büyük Sözlük'ünde yer alan ikinci anlamı şöyle:

Flört etmeye hazır olan, kolayca flört edebilen (kadın).

Burada tartışılan konu parantez içinde yer alan kadın kelimesi üzerinde odaklaştı. Neden erkek değil de kadın? Erkekler kolayca flört etmeye hazır değil mi? Sadece kadınlar mı flört ederler? Bu ve buna benzer sorular özellikle feminist dernek temsilcileri tarafından yüksek sesle söylendi ve cinsiyetçi bir ifade tarzı olarak algılanan bu ifadenin sözlükten kaldırılması istendi.

TDK bu ithamlar üzerine bir açıklama yapmak zorunda kaldı. Yapılan açıklamada sözlükte yer alan tüm maddelerin yeninden okunmasına ve düzenlenmesine karar verildiği, sözlükçülerin görevinin kelimelerin anlamlarını günlük hayattan aldıklarını söyledikten sonra kelimenin Türkçede kullanımının tarihçesi verildi. İlk olarak Ömer Seyfettin'in Nakarat isimli bir makalesinde kullanıldığının tespit edildiği ifade edildikten sonra kelimenin 32 yıldan beri sözlüklerde mevcut olduğu belirtildi. Daha sonra müsait kelimesinin aynı anlamda yer aldığı sözlükler sıralandı.

Karacan Büyük Sözlük ve Genel Kültür Ansiklopedisi, Milliyet Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedi, Dil Derneği'nin, Türkçe Sözlük'ü, Ali Püsküllüoğlu'nun, Arkadaş Türkçe Sözlük'ü de kelimeyi aynı anlamda kullanan diğer sözlükler. Kelimenin argo olduğu, bugün bu anlamın herkes tarafından bilinmediği, bir devirde moda olabileceği, dolayısıyla yeniden düzenleneceği, yani kaldırılacağı söylenerek tartışmalar bitirilmeye çalışılmış, ortalık sakinleştirilmiş.

TDK'nın açıklamasında yer alan sözlüklerden başka sözlüklerde de kelimeye baktım. Yaşar Çağbayır'ın hazırladığı son derece kıymetli bir sözlük olan Orhun Yazıtlarından Günümüze Türkiye Türkçesinin Söz Varlığı Ötüken Türkçe Sözlük'te (İstanbul: Ötüken Yayınları 2007) kelime şu şekilde açıklanır.

Müsait, -di < Ar. su'ûd > müsâ'ade > müsâ'id. 1. Bir şeyi mümkün kılan, kolaylaştıran, elverişli, uygun. [ing. Favorable, convenient; Fr. Favorable, convenant, -ante]; 2. (Geniş anl.) Anlayışlı, kafa dengi; 3. tkz. Flörte eğilimi olan. 4. esk. Yardım eden.

Dil Derneği Türkçe Sözlük'te (Ankara: Ertem Basım Yayın Ltd. Şti. 2005) kadın yine yer alıyor.

müsait öna. Ar. 1. Uygun, elverişli: Müsait bir gün geleceğim. 2. tkz. Flört etmeye hazır olan, kolayca flört edebilen (kadın).

Ali Püsküllüoğlu sözlüğünün 7. baskısında (Ankara: Arkadaş Yayınevi, 1999) kelimeyi güncellemiş ve tartışmalara neden olan anlamı sözlüğünden çıkarmış.

Mehmet Doğan (Doğan Büyük Türkçe Sözlük (Türkçe/Osmanlıca/Yabancı dillerden Türkçeye Geçen ve En Çok Kullanılan Kelimeler. İstanbul: Pınar Yayınları, 2005) ise diğerlerinden farklı olarak kelimeye genel olarak anlaşılacak şekilde meyilli anlamını vermiş, ama neye meyilli olduğunu belirtmemiş.

Konu kadınlar üzerinden tartışıldığı için önüme büyük sözlüklerden birini aldım ve açıklamasında kadınlara has olduğu ifade edilen olumsuz anlamı olan başka kelime var mı, diye bakayım dedim. Kısa bir araştırmadan sonra karşıma çıkan bazı kelimeler ve açıklamaları:

acize : Kocakarı, huysuz, suratsız yaşlı kadın.

âlufte : İffetsiz (kadın), âşifte,

âşufte : Baştan çıkmış, hafifmeşrep, ahlâksız kadın.

Baldır bacak: (Kadınlar için) Bacakları meydanda, açık saçık.

Bitli kokuş: Kirli, pis, pasaklı (kız veya kadın).

boynuzlanmak. (Karısı veya yakını olan bir kadın tarafından) Başka bir erkekle aldatılmak.

Cadaloz: Şirret, hırçın [Daha çok kadınlar için kullanılır]

Yollu :Hafif, ahlâkı sağlam olmayan, kolayca elde edilebilen kadın.

Örnekleri çoğaltmak mümkün, böyle daha yüzlerce kelime var. Peki bütün bu kelimeleri de aynı şekilde düzeltecek miyiz? Fakat şunu da belirtmeliyim.

Kanaatim bu tür tartışmaların insanlarda günlük konuşmalarında cinsiyet ayırımı konusunda daha dikkatli olmalarını sağlaması bakımından faydalı olduğudur. Özellikle kelimelerin kullanımlarına dair örnek verirken daha dikkatli olunmalıdır. Sözlüklere müdahale bahsine gelince; sözlükçüler kelimelerin anlamlarını değiştirmek hakkına sahip değillerdir, sadece var olan anlamlarını tespit etmeye ve açıklamaya çalışırlar. Günlük dilde kelimenin öyle bir anlamı varsa o şekilde yazmak zorundalar. O zaman soruyu şöyle soralım: Türkçeyi kullananlar arasında müsait kelimesini o anlamda kullananlar var mı? Bu soruya vereceğiniz cevaba göre sözlükte olup olmamasına karar verebiliriz.

Kelimelerin temel anlamı, yan anlamı, mecaz anlamı, kinayeli anlamı, galat anlamı ve argo anlamı olmak üzere bağlamına göre bir çok anlamı olur. Ayrıca kullanıldığı yöreye, üzerinde konuşulan konuya, konuşan kişiye, cinsiyete ve Türkiye örneğinde millete göre farklı anlamları da olur. Sıradan bir kelime erkekler arasında kullanıldığında farklı, kadınlar arasında kullanıldığında da farklı anlamlara gelebilir. Argo sözlükleri bunun örnekleri ile dolu. Dolayısıyla kelimelerin anlamlarını değerlendirirken bağlamı da göz önünde bulundurmamız gerekiyor.

Son söz: Kelimeleri özgür bırakalım. Bırakalım istedikleri anlama gelsinler. Beğenmezsek kullanmayız vesselam.



Bu yazıyı, Facebook'ta paylaşayım...

Bu yazıyı, Twitter'da paylaşayım...

Bu yazıyı, LinkedIn'de paylaşayım...

Bölümler

Yazılarım

Yazılarımı okuyabileceğiniz sayfadır.

Kitaplarım

Kitaplarımı görebileceğiniz sayfadır.

Basında

Basındaki haberleri görebileceğiniz sayfadır...

Etkinlikler/Takvim

Tüm etkinlik, toplantı ve konuşmalarımın haberini takip edebileceğiniz sayfadır.

Videolar

Diyar-ı Rum'a ne zaman Türkiye denildi?

02:00 Türkiye'nin Doğuşu ve Türkiye Adının Ortaya Çıkışı
03:00 Selçuklu Türkmenleri Anadolu'ya Ne Diyorlardı?
04:30 Anadolu'nun Adı Nereden Geliyor?
06:30 Türk Sultan ve Meliklerinin Rum Adını Değiştirmelerinin Nedeni Nedir?
08:30 "Rum" Kelimesi Coğrafi mi Yoksa Siyasi Bir İsim mi?
10:30 Diyar-ı Rum Nasıl Türkiye'ye Dönüştü?
13:30 Türkiye Adı İlk Defa Ne Zaman Kullandı?
16:15 Türkiye'nin Doğuşu ve Türkiye Adının Ortaya Çıkışı
19:30 Türkler Anadolu'nun Türkleşmesini Nasıl Başardı?
23:00 "Türklerin Gelmesiyle Anadolu Ciddi Bir Şekilde Kalkınıyor"
29:00 Türkler Geldiğinde Anadolu'da Nasıl Bir Yaşam ve Kültür Vardı?
34:00 Türkler Anadolu'ya Yerleşip Çoğaldıkça Yerli Halka Ne Oldu?
38:00 Gayrimüslimlerin Müslümanlaşmasında En Önemli Etken Nedir?
44:30 Türkiye Adının Yaygınlaşmasında Seyyahların Rolü Oldu mu?

Semazenlik ve Giydiği Kıyafetlerin Sembolik Anlamı

02:00 Sema Nedir, Semazen Nedir?
03:45 Sema Eğitimi ve Semazenlik
09:00 Mevlana Zamanında Sema Var mıydı?
13:00 Hangi Tarikatlarda Sema'ya Benzer Bir Uygulama Vardır?
14:30 Sema, Mevlana'dan Sonra Bugünkü Halini Nasıl Aldı?
18:20 Semazen Olmak İçin Bir Şart Var mıdır?
21:00 Sema Gösterisi Neden Yapılır?
25:15 Semazenlerin Başları Neden Dönmez?
29:00 "Mevlevi Mukabelesi Bize Hayatın Kendisini Öğretir"
34:00 Semazenlerin Giydiği Kıyafetlerin Sembolik Anlamı Nedir?
40:00 Sema Hareketlerin Sembolik Anlamı Nedir?
46:00 Semazenlerin Harektleri Ne Anlama Gelir?

ismailgulec.net