Merkeb-i Meşâhire

Acaba Şeyhî'nin (ö. 1429'dan sonra) Har-name'sini duymayanınız var mıdır? Bence olsa olsa hatırlamayanlarımız vardır. Onların da hatırlaması için metnin ilk mısralarını şuraya nakledeyim.

Bir eşek var idi zaîf ü nizâr
Yük elinden katı şikeste vü zâr
Gâh odunda vü gâh suda idi
Dün ü gün kahr ile kısuda idi
Ol çeker idi yükler ağır
Ki teninde tü komamıştı yağır

Şair bu minval üzere zayıf ve çaresiz bir eşeğin ahvalini anlatmaya devam eder. Sesi hayvanlar arasında en çirkin ses olmasına karşın gözü de en güzel göz olan eşek İnsanoğlunun hayvanlar aleminden bilinen en eski arkadaşlarındandır. Şeyhî eserinde, 64. beyitten itibaren insanoğlunun kadim arkadaşları arasında en çok şöhret olmuş olanları sayar.

Şeyhî'nin verdiği bilgilere göre tarihte en azından Şeyhî'nin yaşadığı tarihe kadar, bilinen üç tane meşhur eşek var: Nuh peygamberin gemisine binen eşek, Üzeyir peygamberin eşeği ve Hz. İsa'nın sırtına binip Kudüs'te dolaştığı eşek.

Nuh Peygamberin eşeği

Meşhur eşeklerin evveli Hz. Nuh'un gemisine aldığı eşektir. Onu meşhur eden özelliği ise şeytanı gemiye sokmasıdır. Şeytan gemiye binmenin yollarını arar ve sonunda gemiye binmek için sırasını bekleyen eşeğin kuyruğuna yapışır. Sıra eşeğe gelir ancak kapının önünde adeta çakılı kalır, adım atıp de içeri girmez. Hz. Nuh bir defa der, iki defa der, üçüncü defa da söylediği halde içeri girmeyince;

- Ne beklersin melun, girsene içeri!

Diye bağırınca eşek yavaşça yerinden kalkar ve içeri adımını atar. Tüm hayvanlar içeri alınır, kapılar kapanır ve tufan başlar.

Birkaç gün sonra gemide şeytanı gören Hz. Nuh şaşırır ve "Sen nasıl içeri girdin bre melun?" diye çıkışır. O da eşeğin kuyruğuna yapıştığını, gir içeri melun, deyince de içeri girdiğini söyler. Hz. Nuh eşeğin neden içeri girmediğini anlar ama artık geç kalmıştır. Kaldı ki nerede insan varsa mutlaka şeytan da olacaktır.

Şeyhî'ye göre meşhur olan ilk eşek budur.

Üzeyir peygamberin eşeği

İkinci meşhur eşek Hz. Üzeyir'in eşeğidir. Bakara 259. ayette de geçer Hz. Üzeyir'in eşeğinin hikayesi.

Yahut altı üstüne gelmiş ıpıssız bir şehre uğrayıp: "Allah, bunu bu ölümünden sonra nereden diriltecek?" diyen kimse gibi. Bunun üzerine Allah, onu yüz yıl öldürdü, sonra diriltti ve: "Ne kadar kaldın?" diye sordu. O: "Bir gün veya bir günden eksik kaldım." dedi. Allah: "Hayır, yüz yıl kaldın. Öyle iken yiyeceğine ve içeceğine bak, henüz bozulmamış. Bir de eşeğine bak! Bunlar, seni insanlara karşı gücümüzün bir canlı delili yapmamız içindir. Hele o kemiklere bak, onları nasıl birbirinin üzerine kaldırıyor, sonra onlara nasıl et giydiriyoruz?" Bu şekilde hak kendisine apaçık belli olduğunda: "Allah'ın her şeye gücü yettiğini şimdi biliyorum." dedi.

Ayet-i Kerime'de geçen ıssız şehir bir rivayete göre Kudüs, şehre uğrayan ve 100 yıl uyuyan kişi de peygamber olup olmadığı tartışılan üç kişiden biri olan Hz. Üzeyir'dir.

Hz. Süleyman'ın vefatının ardından sonraki dönemlerde Babil kralı Nabukednazar Kudüs'ü yerle bir eder, ortada taş üstünde taş bırakmaz ve halkını da esir olarak beraberinde götürür. Hz. Üzeyir de esirler arasındadır. Hz. Üzeyir bir yolunu bulup kaçar ve eşeğiyle birlikte artık terkedilmiş harabe bir şehir olan Kudüs'e gelir. Yorgun ve aç olan Hz. Üzeyir Merkebini bir ağaca bağlar, yiyecek bir şeyler bakar ve dökülmüş meyveleri toplar, üzümleri sıkıp suyunu çıkarır, incirleri de önüne koyar. Bir ağaca yaslanarak Kudüs'e bakar ve bir yandan da düşünür:

- Ey Allah'ım! Harabeye dönen bu şehir nasıl tekrar canlanır, dirilir ve eski günlerine kavuşur?

Böyle düşünürken yorgunluğun da verdiği rehavetle uykuya dalar. Tam yüz yıl uyur. Uyanınca ona ne zamandan beri uyuduğunu sorar. O da bir ya da daha az diye cevap verince yukarıda ayet-i kerimede geçen konuşmalar cereyan eder. Ve Allah, insanlara ibret olması için toprak olan o eşeği yeniden diriltir.

En meşhur ikinci eşek de budur.

Hz. İsa'nın eşeği

Hz. İsa'nın şöhreti tüm Filistin'i kaplamış, inananları çoğaltmıştır. Havarileri ile birlikte Kudüs'e gitmeye karar verir. Onun halk tarafından beğenilmesi Yahudileri korkutur ve onun krallık iddiasında bulunduğunu söyleyerek Romalı valiye şikâyet ederler. Hz. İsa da havarilerine buldurduğu bir eşek ve sıpası ile birlikte şehre girer ve büyük bir coşku ile karşılanır. Şehre girerken üzerine bindiği sıpa düşmanlarına bir savaş atının üzerindeki bir kahraman savaşçı gibi görünür. Oysa o Ahd-i Atik'te geçen bir ayeti tahakkuk ettirmektedir.

Daha sonra havarilerinden birinin ihbarı ile Fısıh bayramı yemeğinin ardından yakalanır ve onun için çarmıha giden yolların taşları döşenmeye başlanır.

Üçüncü eşek, daha doğrusu sıpa da Hz. İsa'nın Kudüs'e girerken üzerine bindiği bu sıpadır.

Şimdi kimilerinizin aklına Hz. Peygamber'in Ya'fur adında eşeği var, Şeyhi onu niye zikretmemiş, sorusu aklınıza gelebilir. Muhtemelen Şeyhî Ya'fur'u biliyordu. Ama belki Hz. Peygamber'in o eşeğinin içinde bulunduğu nakledilmeye değer bir hadise yoktu. Belki de Peygamber'imize olan hürmetinden dolayı adını böyle bir metinde zikretmek istemedi. Doğrusunu Allah bilir diyelim ve geçelim.

Aslında iki eşek daha var kültürümüzde meşhur olan. Nasreddin Hoca ile Keloğlan'ın eşekleri. Ama onlar Şeyhî'den sonra meşhur oldular. Türk eşekleri başlığı altında bir yazı yazarsam orada da onları anlatırım...



Bu yazıyı, Facebook'ta paylaşayım...

Bu yazıyı, Twitter'da paylaşayım...

Bu yazıyı, LinkedIn'de paylaşayım...

Bölümler

Yazılarım

Yazılarımı okuyabileceğiniz sayfadır.

Kitaplarım

Kitaplarımı görebileceğiniz sayfadır.

Basında

Basındaki haberleri görebileceğiniz sayfadır...

Etkinlikler/Takvim

Tüm etkinlik, toplantı ve konuşmalarımın haberini takip edebileceğiniz sayfadır.

Videolar

Mehmet Akif Ersoy ve musiki

02.00 Mehmet Akif Ersoy'un Musiki Yönü ve Bestelenmiş Şiirleri
03:15 Mehmet Akif Ersoy'un Musiki İle İlişkisi Nasıl Başladı?
07:00 Mehmet Akif Ersoy'un Musiki Yönü
08:30 Mehmet Akif Ersoy İle Neyzen Tevfik Nasıl Tanıştı?
11:00 Mehmet Akif Ersoy'un, Neyzen Tevfik İle Olan Dostluğu
15:15 Mehmet Akif Ersoy, Musiki Alanında Kimlerden Ders Aldı?
18:15 Mehmet Akif Ersoy'un Musiki Yönü
21:10 "Mehmet Akif Ersoy, Ölmeden Önce Musiki Üstadı Olarak Tanınıyordu"
27:30 "Musiki, Tüm Varlığın Anladığı Bir Dildir"
30:30 Mehmet Akif Ersoy'un Musiki Meclislerindeki Rolü
33:15 "Mehmet Akif Ersoy, Musiki Meclislerine Değer Katan Bir Kişiliktir"
37:30 Mehmet Akif Ersoy'un "Sait Paşa İmamı" Şiiri ve Bestelenme Öyküsü

Eşrefoğlu Rumi’nin Müzekki’n-Nüfûs’u

Müzekki’n-Nüfus’un en çok okunan halk kitapları arasında olmasının nedeni rehber kitap olması, dilinin sade ve anlaşılır olması, inşa edilmeye çalışılan milleti irşat etmesi.

Sanat endişesinden uzak, müridlere doğrudan doğruya tasavvufî-ahlâkî hakikatleri anlatma gayesini taşıyan Müzekki’n-nüfûs, geniş halk tabakasının kolayca anlayabileceği şekilde sade bir Türkçe ile yazılmış ve tasavvufun halk arasında yayılmasında önemli hizmet görmüştür. Müellifin Osmanlı döneminde Anadolu’da kurulan ilk tarikatlardan biri olan Eşrefiyye’nin pîri olması dolayısıyla kitabın Türk tasavvuf ve düşünce tarihinde ayrı bir yeri vardır. Yeni sayılabilecek herhangi bir görüşe yer verilmemekle beraber tasavvufun temel konularıyla tarikat terbiyesinin esaslarını başarılı bir üslûpla özetleyen Müzekki’n-nüfûs, yazıldığı devirden itibaren Muhammediyye ve Envârü’l-âşıkīn gibi geniş halk toplulukları tarafından benimsenmiş, daha sonraki devirlerde kaleme alınan bu tür eserlere örnek teşkil etmiştir.

ismailgulec.net