Her şeyin başı ahlâk

Bir zamanlar âşinası olduğumuz tedebbür, Kamus-ı Muhît'te “Bu dahi bir mâddenin ser-encâmını mülâhaza ve tefekkür eylemek manâsınadır” şeklinde, Vankulu Lügati’nde kısaca “Bir nesneyi fikr etmek” şeklinde açıklanır. Kelimenin kökü olan dubur ise “Her şeyin akib ve muahharına denir. Ve bir nesnenin âhir ve encâmı” ve “Bir nesneye ¡akıbetine ve meâline nazar etmektir.” de denir.

Tedebbür ile tezekkür arasındaki fark tezekkürün geçmişe, tedebbürün geleceğe yönelik olmasıdır. Dolayısıyla tedebbür;

Varsa aklın re’y ü tedbirinde noksân eyleme
Çünki noksân eyledin takdîre bühtân eyleme

Beytinde de söylenildiği gibi gelecekte olacağı düşünülen olaylar için bugünden tedbir almaktır. Tedbir almayanlar ise kadere iftira atar. O yüzden bize düşen;

Etme tedbîrinde noksân gerçi takdîrindir iş
Hüsn-i tedbîr eyle emrinde Hudâ takdîr eder

Sözü gereğince tedebbür edip tedbirimizi almaktır.

Zaman içinde özellikle ahlâk felsefesi üzerine çalışan İslâm âlimleri, tedebbürü kavramlaştırarak “bir işin sonucunu başından hesap etmek” anlamına gelecek şekilde kullanmaya başladı ve ahlâkın konusu olarak ele aldılar. Ahlâk kitaplarında tedbir üç başlık altında incelenir. Tedbiru'n-Nefs, Tedbiru'l- Menzil ve Tedbiru'l-Mudun.

Tedbîru'n-Nufûs: Ahlâkçılarımız, toplumun âbâdını öncelikle toplumu ve aileyi oluşturan ferdlerin güzel ahlâkı ve terbiyesiyle mümkün olduğunu düşünerek kişinin ahlâkının güzelleştirilmesi üzerinde durur. Yapılan işi bugün kullandığımız kelimeler ile değerler eğitimi ve karakter inşâsı olarak da ifade edebiliriz. Bu olmaz ise ne aile, ne de toplum için ideal bir düzen kurmak mümkün olacaktır. O yüzden, kitaplar aile ve devlet yönetiminden önce ferdî ahlâkın üzerinde durur ve her şeyin başı ahlâk derler.

Tedbîru'l-Menzil: Günümüz diline kelime anlamıyla ev idaresi olarak aktarılsa da tam olarak ev idaresi değildir. Kastedilen bir ailenin kurulması ve yaşaması için ihtiyaç duyulan ahlâk, aile bireylerinin hem kendi, hem de toplumdaki ilişkilerin ahlâkî boyutunun ele alındığı konudur. Aile bireylerinin özellikle eşlerin sorumlulukları üzerinde durulur.

Tedbîru'l-Medîne: Eflatun’un Devlet’i ve Farabi'nin Medînetü’l-Fâdıla adlı eserlerinde olduğu gibi şehirlerin ve ülkelerin idaresi de ahlâk meselesi olarak ele alınır. Tedbîrü’l-medîneden bahseden kitaplarda üzerinde durulan konu insanın ahlâk ve hikmetin gerektirdiği şekilde yani fıtratının korunması ve fıtratı üzerine yaşatılmasıdır.

Bu üç tedbîr birbirine bağlıdır. Bir Müslüman için ahlâk, bireysel olarak başlar ve aile ahlâkı ve toplum ahlâkı olarak devam eder. Ferdî ahlâk olmadan aile ahlâkı ve aile ahlâkı olmadan da toplum ahlâkı olmaz. Ahlâkı biz hukuk ile birlikte okuyabiliriz. Çünkü her hukukun yaslandığı ve üzerine bina edildiği bir ahlâk sistemi vardır. Yasalar dediğimiz şeyler aynı zamanda bir nevi ahlâkî normlardır. Bize düşeni şair söylemiş:

Etme tedbirinde noksan gerçi takdîrindir iş
Hüsn-i tebdir eyle emrinde Hüdâ takdîr eder

Önce ahlâk

Malum büyük bir deprem oldu ve altından kalkılması zor bir âfet yaşadık. Yıkılan şehirleri yeniden inşâ etmeyi konuşuyoruz. Televizyonlarda izlediğim tartışmalarda meselenin hep maddi boyutundan bahsediliyor. Oysa inşaat yapmak, o zor ve pahalı görünen işlerin işin en kolay kısmı. Eğer biz tezhîb-i ahlâk meselesini halleder ve mesuliyetini idrak eden şahsiyet sahibi fertlerden oluşan bir toplum olursak birkaç senede eskisinden çok daha güzel şehirler inşâ ederiz. Asıl tartışmamız gereken ve korkmamız gereken husus, yüz yılda oluşturamadığımız şahsiyet sahibi fertlerden oluşan bir toplumu birkaç sene içinde nasıl oluşturacağımızdır.

Ben ahlâk diyorum ancak bunu hukuk olarak da okuyabilir ve anlayabiliriz. Ahlâkı olmayan bilginin neler yaptırdığını defalarca gördük. Ahlâksız âlim, ilmin değerini düşürür. Unutmayalım, ahlâkı olmayanın dini olmaz.





Bu yazıyı, Facebook'ta paylaşayım...

Bu yazıyı, Twitter'da paylaşayım...

Bu yazıyı, LinkedIn'de paylaşayım...

Bölümler

Yazılarım

Yazılarımı okuyabileceğiniz sayfadır.

Kitaplarım

Kitaplarımı görebileceğiniz sayfadır.

Basında

Basındaki haberleri görebileceğiniz sayfadır...

Etkinlikler/Takvim

Tüm etkinlik, toplantı ve konuşmalarımın haberini takip edebileceğiniz sayfadır.

Videolar

Hz. Musa yaşadı mı?
Kur'an ve Tevrat'a göre Hz. Musa

Prof. Dr. Hakan Olgun, Mısır efsanelerine göre Hz. Musa ile ilgili anlatılan kıssaların doğruluğunu tartışıyor. Horus başta olmak üzere Mısır mitolojinin temel figürleri üzerinde duruyor.

05:00 Mısır mitolojisi bağlamında Hz. Musa

12:00 Kur'an kıssalarının mahiyeti

42:00 Mısır'ın politik ideolojisi

46:00 Kadim Mısır'ın Ma'at doktrini'nin toplum üzerindeki etkisi

51:00 İbranilerin Mısır'daki tarihsel varlığı

58:00 Kur'an ve Tevrat'ta Hz. Musa

01:25:00 Hz. Musa ve Çoban kıssası

Özer Ravanoğlu'nun Türkistan Hatıraları

Uzun yıllar Kırgızistan ve Kazakistan'da bulunan Özer Ravanoğlu'nun hatıralarını anlattığı programda değinilen konulardan bazıları şunlar:

Orta Asya bozkırında bir ülke: Kırgızistan

10:00 Orta Asya'daki mimari eserlerin yapım süreçleri

20:00 Yiğitbaşı Murat ve Beş Arkadaşının hikayesi

40:00 Ahıska Türklerinin yaşadığı zorluklar

55:00 Kültür ve Sanatta Kırgızistan

01:21:00 Türk dünyasının ünlü yazarı: Cengiz Aytmatov

ismailgulec.net