Bulgaristan’da gezdiğim gördüğüm yerler içinde en bakımlı ve tamamlanmış yapının Elmalı Baba Tekkesi olduğunu söylemesem bu hâle getirmek için çalışanlara haksızlık etmiş olurum. Daha girişinden itibaren başlayan düzen ve intizam tekkenin her bir köşesinde görülüyor. Etrafı taş duvarla çevrili külliye bahçe, mihman evi, meydan, mescid, türbe, çilehane, aşhane hasılı her köşesi taş ve ahşapın mükemmel uyumunun sergilendiği adeta bir film platosu gibi hoş ve güzel bir yer olmuş. Bu hale gelmesinde emeği geçenlere can u gönülden teşekkür ederim.

Elmalı Baba Tekkesi, Doğu Rodopların en önemli ve tarihi mistik yapısı. Rodoplara geçiş noktasında, bir derbentte kurulan tekkenin bulunduğu yer oldukça önemli. Eski adıyla Mandacılar, yeni adıyla Bivalyone köyünün içinden geçtikten sonra bir kilometrelik bir yolun ardında muhteşem yapısıyla karşımıza çıkan Elmalı Baba’nın bulunduğu köy 1913 yılına kadar Dimetoka’ya bağlı iken Bükreş Anlaşması ile Bulgaristan’a bağlanmış.

Zülfü Livaneli ülkemizin yurt içinde ve dışında en çok bilinen müzik, edebiyat, kültür ve siyaset adamlarından. Kitapları da birçok dile çevriliyor ve okunuyor. Livaneli’nin birçok kitabını okudum, özellikle ilk romanlarını. Ancak son dönemlerde yazdıklarını çok politik ve dış dünyaya yazdığını düşündüğüm için pek okumazdım. Dün yanımda okuyacak kitap olmadığı için bir arkadaşımın masasında görünce, üstüne bir de arkadaşım alabileceğimi söyleyince yanıma aldım ve iki saate yakın süren yolculuğum esnasında okudum. Öyle düşünmekle haksız olmadığımı bir kez daha anladım.

Bu arada aklınıza bu kadar çabuk okunmasını eleştirdiğim gelmesin. Benim tercih ettiğim romanlar bu türler. Uzun hikayeden biraz daha uzun. Boş cümleler ve hikayelerle uzatmaktansa her biri üzerine düşünülecek cümlelerden oluşan kısa ama yoğun metinler.

Hiçbir sanat eserine kötü diyemem, neticede bir gayretin ürünü. Bana hitap etmediğini ve emeğe saygısızlık etmiş olacağımı düşünürüm. Ama hiç eleştirmeyeceğim anlamına da gelmiyor bu düşüncem. Bir roman için önemli olan hususlardan biri akılda kalacak bir hikaye ve birkaç cümlenin olması. Bu romanda fazlasıyla var. Harese hikayesi mesela. Yezidiler için söylenen “İnsanlık ağacının kırılmış dalı” veya Nergis ve Hüseyin’in ölürken mırıldandığı kitaba ad olabilecek “Ben de insandım” sözleri mesela.

Bulgaristan’da Hızır Baba adıyla birkaç tane türbe var. Burada anlatılan Karalar (Gorna Krepost) köyündeki Hızır Baba.

Köye vardığımızda kahvedekiler sorduk Hızır Baba’nın yerini. Yerini gösterdiler ve kilitli olduğunu, anahtarının Veysal Aga’da olduğunu söyleyince biz de doğruca tarif edilen eve gittik. Köylülerin Veysal Aga’sı, bizim Veysel amcamız 91 yaşında bir yiğit. Onu evinden alıp türbeye gittik ve bize türbeyi gezdirdi.

Etrafı dağlarla çevrili köyün çevreye hâkim ve manzarası güzel bir tepesinde türbe. Türbenin bulunduğu alan çevrilmiş ve içinde türbeden başka iki katlı bir bina ve topluca yemek yenilmesine imkân sağlayacak uzun bir kameriye ile aynı anda birçok kazanın kaynatılabileceği uzun bir ocak var. İki katlı bina üst kat misafirler için hazırlanmış birkaç oda, alt kat mutfak ve meydana ayrılmış. Köyde cemler burada yapılıyor. Her sene kırk kazan kaynatırlarmış ve otuza yakın kurban adanırmış.

Türbe altıgen planlı, altı yamaçlı kiremitli çatısı var ve küçük bir girişten geçilerek giriliyor. Girişde 1939 tarihinin altında mermer üzerine şunlar yazılı:

Yolculuğumuzda bazen erenlerin himmeti mi, bizim şansımız mı nedir, işimiz çok rast gitti. Tersi olduğu durumlar da olmadı değil ama şansımızın yaver gittiği durumlar daha çok oldu. Kıdemli Baba türbesini nasıl bulduğumuzu anlatırsam söylemeye çalıştığım şey daha iyi anlaşılacak.

Ona geçmeden önce ismi üzerinde durmak isterim. Kademli mi, Kıdemli mi? Her ikisi de geçiyor. Kademli ayağı uğurlu, bereketli anlamlarına gelebilir ama hakkında buna dair bir menkıbe bilmiyoruz. Kıdemli ise daha özellikle tarikatlerde beyat tarihine göredir. Akyazılı Sultan, Hacı Baba ve Demir Baba’nın kendisini ziyaret etmesi ve çağırmesi üzerine gelmesine bakara onlardan daha kıdemli olduğunu, bölgedeki en kıdemli şeyh olmasından dolayı da Kıdemli Baba olarak bilindiğini düşünebiliriz. Bizimki sadece yorum. Doğrusunu Allah bilir diyelim ve konumuza dönelim.